Zdjęcie przedstawiające fragmenty utworu literackiego z gatunku liberatury.

Czym jest liberatura?

Liberatura to niszowy gatunek literacki, który łączy w sobie cechy klasycznej literatury z elementami wizualnymi. Takie połączenie czyni z niej jedną z najciekawszych i najbardziej ekscytujących form twórczości literackiej. Co wyróżnia liberaturę? Czym jest poezja konkretna? Poznajcie liberaturę bliżej!

Na czym polega liberatura?

W liberaturze warstwa słowna tekstu nie jest jedynym ważnym czynnikiem, tak jak ma to miejsce w tradycyjnej literaturze. Istotną rolę odgrywają również takie aspekty, jak typografia, konstrukcja, format, kształt, puste fragmenty strony czy ilustracje. Wszystkie te części składają się w jeden przekaz do czytelnika. Dzieła liberatury nierzadko znacznie różnią się od pojedynczych utworów lub nawet całych książek widywanych w księgarniach. Głównym założeniem liberatury jest niezależność autora, który świadomie, choć niestandardowo, dobiera do siebie poszczególne elementy składowe. Gatunek ten wprowadził Zenon Fajfer w swoim manifeście Liberatura z 1999 roku.

Popularnością cieszy się stwierdzenie, że wzrost znaczenia mediów cyfrowych wyzwoliło w społeczeństwie zainteresowanie książkami w fizycznej formie – przede wszystkim ich wyglądem. Wyjątkowe lektury o ciekawej warstwie wizualnej przyciągają uwagę czytelników. Według wielu badaczy liberatura stanowi niezwykle ważny etap w ewolucji szeroko pojętej literatury.

Wspomniany już Zenon Fajfer, który w Dekadzie Literackiej ustanowiła pojęcie liberatury, wpisał się na stałe do ważnych postaci polskiej humanistyki. Poglądy twórcy spotkały się ze sprzeciwem wielu ludzi i wywołały liczne spory. Jednak mimo to liberatura ciągle jest obecna w literaturze, ciesząc się uznaniem niszowej grupy odbiorców.

Jakie są cechy literatury totalnej?

Typograficzne środki wyrazu
Organizacja przestrzenna tekstu
Autorefleksyjność
Interaktywność
Materialność

Wymienione cechy pojawiały się już w historii literatury. Dla przykładu przestrzenny układ tekstu był już wykorzystywany w poezji klasycznej, a treści postmodernistyczne cechuje przecież autorefleksyjność. Jednak liberatura, jak żaden inny gatunek, tworzy synergię między wszystkimi tymi elementami.

Według pisarzy i poetów zajmujących się liberaturą każdy autor powinien tworzyć swoje utwory samodzielnie bez żadnego wsparcia z zewnątrz. Zgodnie z ich przekonaniami, przekaz dzieła literackiego nie ogranicza się tylko do aspektu werbalnego. Liberatura przekazuje czytelnikowi emocje także za pośrednictwem struktury czy układu – mają one tak duże znaczenie, jak sama treść. Wspólnie tworzą one jednolitą całość, co w konsekwencji sprawia, że liberatura skutecznie angażuje wszystkie zmysły i pobudza umysłu do szerszego spojrzenia na poruszane tematy.

Czym jest poezja konkretna? Definicja

Poezja konkretna, związana pośrednio z liberaturą, jest formą sztuki pisanej, która łączy elementy poezji i plastyki. Charakteryzuje się podobnym podejściem do liberatury – układ typograficzny odgrywa rolę równie istotną, co słowa czy rymy. Wiersze konkretne zwykle przyjmują postać kompozycji wizualnych zbudowanych z układów liter i symboli. Na przykład treść związana z piramidami układa się w kształt piramidy.

Pierwszy publiczny pokaz poezji konkretnej miał miejsce w Teatrze Kalambur w 1967 roku. Wówczas w Polsce nie używano jeszcze tego pojęcia – dopiero zapoczątkowano ten gatunek. Wtedy częściej korzystano z istniejących już nazw, jak chociażby futuryzmu, ale nie oddawało to trafnie rewolucyjności nowego zjawiska. Później stosowano termin poezja wizualna, by ostatecznie pozostać przy poezji konkretnej.